Родная мова, цудоўная мова!
Родная мова, цудоўная мова!
Ты нашых думак уток і аснова!
Матчын дарунак ад самай калыскі, −
Ты самацветаў яскравая нізка.
Кожны з іх барвы дзівосныя мае,
Вечным агнём зіхаціць – не згарае.
Ты мне заўсёды была дапамогай,
Дзе б і якой не хадзіў я дарогай.
Чую ў табе перазвоны крыніцы,
Чую ў табе і раскат навальніцы,
Чую павевы зялёнага бору,
Водгулле працы ў родным прасторы.
Кожнай драбнічкай ты варта пашаны,
Кожнае слова вякамі стварана.
І на вякі яно жыць застанецца,
Вечнае так, як народнае сэрца.
Я не валодаю мовай
Я не валодаю мовай –
Мова валодае мной.
Чую, здаецца, па новай
Гукаў абуджаных строй.
Мова мяне вывучае:
Хто я, чаму і куды?
Сумнай усмешкай страчае
Цераз бязмоўя гады.
Нешта мяне падштурхнула,
Нехта вядзе за руку.
Роднае слова кранула,
Каб апынуцца ў радку.
Просіцца верш на паперу,
Птушкаю б'ецца ў акне…
Здолее мова, я веру
Вывучыць зноўку мяне.
27.05.2015
Хоць ты, сэрца, лопні, трэсні...
Хоць ты, сэрца, лопні, трэсні,
Хоць ты выгані, пан, з хаты, —
Буду пець я свае песні
Ці то ў будні, ці то ў святы!
Думкі, оды пець я буду,
Каб усякі весяліўся,
Каб для гэтага тут люду
Свет інакшы адчыніўся!
Каб на полі ці на лузе,
Ці працуючы ля дому,
Ці у лесе, ці пры плузе
Пеў ён песні па-сваёму!
Каб ніколі не чураўся
Сваёй родненькае мовы,
У якой узгадаваўся,
Хоць забыўся дзеля новай.
Дык пець буду табе, людзе,
Каб працёр свае ты вочы! —
А шмат лепей табе будзе,
Як адрозніш дзень ад ночы.
Бо ты ж надта цёмны, браце,
Як тытун у табакерцы, —
Хоць не воўк — жывеш у хаце,
Хоць ты маеш душу, сэрца.
О, я знаю: сэрца маеш,
Бо па свінцы нават плачаш, —
А што мовай пагарджаеш,
Дык ты гэтага не бачыш.
Гэй, прасніся, беларусе!
Усе людцы паўставалі.
Гэй, прасніся, беларусе!
Усе праўдачку пазналі.
Дала мне маці гэту мову...
Дала мне маці гэту мову,
Каб не нямым прыйшоў у свет,
Дала мне маці гэту мову,
Як спадчыну і запавет.
Была яна не беларучкай
І на жніве, і на сяўбе;
На глебе добрай беларускай
Здабыты словы ўсе яе.
Прапахлі сонцам і падзолам,
Дажджамі, сокамі раслін,
Пад знак рукам яе мазольным,
Што мелі толькі ў сне спачын.
Дачка мая! У жыццёвай прозе
У буднях і святочным днём
Не пакідай яе ў парозе,
Калі ў нечы ўвойдзеш дом.
Настаўнікам
Не цурайцеся роднага слова.
Гэта -- ваш абавязак і хлеб,
Гэта -- душаў дзяціных аснова,
Гэта -- наша з галоўных патрэб.
Размаўляйце заўжды без прынукі,
І са шчырай душой, бессаром,
Пры сустрэчы, як здасца разлука,
Нават і за хаўтурным сталом.
Хай крынічкаю мова бруіцца.
Ваша слова – як прыклад для ўсіх.
Закарціць нетутэйшым напіцца,
Хоць і сцісне пагардаю дых.
Толькі гуртам – з любоўю і прагай --
Зможам слова сваё адрадзіць.
Мову мучыць пякельная смага,
Хоча мова не ўмёрці, а жыць!
Размаўляйце – спяліце зярняты,
І не грэбуйце цяжкай сяўнёй.
Бо тады стане край наш багатым,
Калі мове не здрадзім сваёй.
Мова
Празрысты звон,
грымотны грукат,
скалісты свіст,
магутны гул —
усе
разрозненыя гукі
цяклі,
каб зліцца
у агул.
Хісталі
ўздыбленыя далі,
глыбаста білі ў небасхіл.
I ў немату
не прападалі,
а западалі
і раслі.
I ціш і гром,
і звон і шорах
спляліся
ніткаю радства, —
калі з грудзей,
нямых і чорных,
аднойчы
мова прарасла.
Роднае слова
У 1697 годзе сейм Рэчы Паспалiтай
забаранiў складаць дзяржаўныя
дакументы на беларускй мове.
У 1867 годзе царскi ўрад спецыяльным
загадам забаранiў беларускую мову.
Цябе забаранялi, як скрыжалi,
I адбiралi, быццам бы сцягi,
А крэслiлi, - здавалася, збiвалi:
Як ад шпiцрутэнаў сiнелi пiсягi.
Цябе забаранялi, быццам свята,
Нiбы злачынцу зацiскалi рот.
А ты i з-за выкрэсленняў, нiбы з-за кратаў,
Глядзела на знямелы свой народ.
Бы ў цэлях, у архiвах думкi вязлi...
А ўчуўшы клiч кастрычнiцкай сурмы,
З-за кратаў словы, нiбы тыя вязнi,
Сцягi чырвоныя выносiлi з турмы -
Да нас. Пакуль нямых...
Родныя словы
Яны даспадобы мне, хай і старыя,
Не толькі ў гучанні хвалюючы змест.
Як многа гавораць мне назвы такія —
Мінск,
Пінск,
Брэст.
Калі паразважыш, няцяжка дазнацца,
Бо сведчаць на ўсю неабсяжную шыр,
Што продкі любілі спакойную працу —
Шклоў,
Клецк,
Мір.
А вораг находзіў, — бязлітасна білі,
Трываць не хацелі абразы і слёз,
I разам з Бярозаю катаў тапілі —
Пціч,
Друць,
Сож.
Дзяды і бацькі нашу мову стваралі,
Каб звонка звінела, была, як агонь.
У сёлаў імёны, як гукі цымбалаў, —
Блонь,
Струнь,
Звонь!
пра мову
Паглядзіце з павагай на гебрайскі народ,
Сярод мук і выгнання,ды чужынцаў сярод,
Ён збярог сваю мову,ён яе шанаваў,
Нібы сэрца народу, не згубіў, не прадаў.
Ў беларускае мову долі гэткай няма,
На Радзіме, як можа выжывае сама.
Мова
Ад вятроў старадаўнiх i рэк беларускiх,
Ад зiмнiх снягоў i сонца цяпла,
Ад буйных шляхоў i сцежачак вузкiх,
Палескiх балот i зорак святла.
Ад крынiц Нарачанскiх i кропляў вясновых,
Ад сунiцаў лясных i духмяных лугоў
Нарадзiлася родная нашая мова:
I слова «матуля», i слова «любоў»!
Як валошкi ў полi, як цюльпаны ў садзе,
Квiтнела на вуснах продкаў маiх…
У далонях бабулi, у вачах маёй мацi
Я чула ўсе запаветы ад iх!
Дык любi i шануй, беражы, ганарыся,
Бо няма больш на свеце прыгожай такой!
Разважай i спявай, гавары i малicя
На роднай и моцнай мове сваёй!
З глыбинь жыватворных...
* * *
Дакрануўся раніцы рукою, –
Засьпявала птушкаю яна,
Зазірнула ў вочы мне зарою
І расой ля ног маіх лягла.
* * *
Там, дзе бусьліны клёкат зранку,
Дзе цудны пах духмяных траў,
Дзе ў белых росах палі без падманку
Чакаюць птушыных сьпеваў…
Там!
Дзе пастушок жалейкай маўляе,
Дзе ў чыстых крыніцах жывая вада,
Дзе сонейка промні свае уздымае
І цешыцца імі, нібы немаўля.
Там!..
Са спадчыны роднай,
З глыбінь жыватворных
Там адчуваю сьвятую цяплынь…
Нібыта дзіця, сваё роднае слова
Я адпускаю ў вялікую плынь.
