Родная мова
Не знайсці ў свеце з ёй падабенства.
Яна – з роду крынічак бруістых
І адтуль, дзе пражыта маленства,
Ад людзей дабрадзейных і чыстых.
З баравых, балацяных сцяжынак,
Што ля Хойнік – глыбінкі палескай,
Ад дакосін, дакопак, дажынак
І ад песень тужліва-балесных.
Ад блакітных і ясных азёраў...
Дабрыня яе – ў мудрых паданнях,
А краса – ў васільковых узорах,
У ліпнёвых, сунічных світаннях.
На Палессі, ў Гародні, пад Мінскам
Яна лашчыць душу адналькова.
Мая спадчына, гонар і мараў калыска,
Мілагучная, шчырая, добрая мова.
Я не валодаю мовай
Я не валодаю мовай –
Мова валодае мной.
Чую, здаецца, па новай
Гукаў абуджаных строй.
Мова мяне вывучае:
Хто я, чаму і куды?
Сумнай усмешкай страчае
Цераз бязмоўя гады.
Нешта мяне падштурхнула,
Нехта вядзе за руку.
Роднае слова кранула,
Каб апынуцца ў радку.
Просіцца верш на паперу,
Птушкаю б'ецца ў акне…
Здолее мова, я веру
Вывучыць зноўку мяне.
27.05.2015
Ні ў ад, ні ў рай без роднай моў.
Оно вж в Одрыжін
Мне снілся сон. Я вот, другой!
На куртачке ш чаво-т ангельскэ?
І размаўляю я аб чом!
Аб Нінках с Тэклі ш.
Да! Нет пределав і краёф
РадзімКі сь бесаў.
Бо нашо відаты 5 моў.
З інш ваплаўШчэняў.
Мні ж адрадзіці хоць бык во:
ГалінКі зь вітьте.
А мой Бірозаўскі раён –
Куды він діныця!
Ах, айн-цвай-драй! Нямецкі ш воўк
Мяне радзімШыс.
Чаго ш ва ў сне я брыт ужо?
Вець не й вучыў плій.
Так. Ведаць бы хоць свой Істок:
Ну, тыя жыцьці.
Ды атвечают: э, ф шызоўнь
Павінен быць ты!
Даруй, браток. Алесь з балот.
Там гольшыны сцік ш,
Шо ты й поздужав бы з С-100
Йіх залупыты.
Ну, й зарэ добрынько в сфін фсё.
Одны пустыні.
І ек зайідь в свой Сухі Бор.
Там Анті-Нінкі сь!
І мэнэ Ніна збережот
На небесі ці.
Но… я шчэ зйіздыв бы до той,
Танюшк, в Адрыжын.
… Да ніті порваны ужо:
Родне мні пцічка ш!
І обнымы іх.
Хоть з маскалів ты.
Хоць ты, сэрца, лопні, трэсні...
Хоць ты, сэрца, лопні, трэсні,
Хоць ты выгані, пан, з хаты, —
Буду пець я свае песні
Ці то ў будні, ці то ў святы!
Думкі, оды пець я буду,
Каб усякі весяліўся,
Каб для гэтага тут люду
Свет інакшы адчыніўся!
Каб на полі ці на лузе,
Ці працуючы ля дому,
Ці у лесе, ці пры плузе
Пеў ён песні па-сваёму!
Каб ніколі не чураўся
Сваёй родненькае мовы,
У якой узгадаваўся,
Хоць забыўся дзеля новай.
Дык пець буду табе, людзе,
Каб працёр свае ты вочы! —
А шмат лепей табе будзе,
Як адрозніш дзень ад ночы.
Бо ты ж надта цёмны, браце,
Як тытун у табакерцы, —
Хоць не воўк — жывеш у хаце,
Хоць ты маеш душу, сэрца.
О, я знаю: сэрца маеш,
Бо па свінцы нават плачаш, —
А што мовай пагарджаеш,
Дык ты гэтага не бачыш.
Гэй, прасніся, беларусе!
Усе людцы паўставалі.
Гэй, прасніся, беларусе!
Усе праўдачку пазналі.
Наша мова
Мова родная, мова дзядоў!
Іншай мовы мы сэрцам ня чуем.
Мілагучнасьцю любых нам слоў.
Быццам музыкай душу чаруем.
Мы за вокнамі дзень залаты,
Нашых рэкаў пявучыя хвалі,
Роднай хаты сьвятыя куты
Ў гэтай мове раз першы назвалі.
Наша мова – спатканне,
З казкай, ў цудным дзецкім сьне.
Наша мова – каханне, што прыходзіць да мяне.
Любай песьняй старою гучыш,
З-над калыскі, за гадоў тых дзяціных;
Салаўіным разьлівам ўначы,
Звонам хваляў прыткой ручаіны.
З-пад вясковых прыветлівых стрэх
Мілагучна зьвініш ад сьвітання;
Бы дзявочы, рассыпчысты сьмех,
Быццам першае ў сэрцы каханне!
Наша мова – спатканне,
З казкай, ў цудным дзецкім сьне,
Наша мова – каханне, што прыходзіць да мяне.
Сьвяты прадзедаў ты нам адказ,
Якім слаўна ў харомах гудзела!
Ты як неба, як сонца для нас –
Быццам наквеццю сад заінелы.
Мова родная, мова дзядоў!
Іншай мовы мы сэрцам ня чуем.
Мілагучнасьцю любых нам слоў,
Быццам музыкай душу чаруем.
Будзе слоту абвяшчаць прагноз...
Будзе слоту абвяшчаць прагноз,
Лістабой учыніць ператруску.
Песняй, што расчуліла да слёз,
Я прыму цябе па-беларуску.
Краю блаславёнага дачка,
Дзякуй лёсу,
маю не ў нагрузку —
Зорны крыж Мацея Бурачка...
Ты ўва мне прызнаеш беларуску?
Сто разоў шукай другой красы,
А тым больш што свет даўно не вузкі!
...Ды калі ты не бязродны сын —
Гавары са мной па-беларуску.
Час — вар'ят, шалёнае таксі.
Толькі ўсё ж не мыслю я аб спуску.
Кажаш, што магілы зараслі?
Памаўчы са мной па-беларуску.
"Мова гарэла ў Хатыні"
Беларускю мову палілі,
У Хатыні гарэла яна.
Дымам, полымем слова душылі,
Спадзяваліся, спаляць датла.
Вырывалася з пекла: “Ратуйце!”,
Бо інакш не умелі крычаць.
- Зберажыце жыццё, ушануйце!
Сцеражыцеся нас забываць!
Наша просьба да ўсіх у жалобе:
Усталюйце спакой на зямлі,
Каб ніколі ні ў якім народзе
Не палілі дзяцей у агні!
Каб ніколі ў віхуры пажарaу
Не гарэла людское жыццё!
Не аддайце Радзіму ў ахвяру,
Бо навек паглыне забыццё!
- Мама, мама! – дзіцятка крычала
І слязінкі кацілісь з павек…
Хіба гэтага вам яшчэ мала?
Ўстрапяніся душой, чалавек!
Беларускую мову палілі,
Дык пачуйце ж Хатыні званы!
Каб гаворку сваю не забылі,
Беларусамі зваліся вы!
Можа, ўсё гэта толькі ідэя...
Можа, ўсё гэта толькі ідэя
I наіўны, палынны міраж, —
Як сусветная Іудзея —
Гэты крык і помысел наш?
Вось яна — зямля пад нагамі.
I народ на зямлі спрадвек.
Толькі слова свайго пазбягаем,
Як здаровы — пагляду калек.
Просім сына:
па-беларуску
Напісаць (як прасіў Карусь
Каганец)... I пачуем малюска: —
А ці ёсць яна, Беларусь?..
Што было па шляхах і ростанях?
Прадавалі нас за паўцаны.
I круціліся душы бяростаю
На агнях інквізіцый маны...
Толькі дзверы чужых пачакальняў,
Толькі уніі ды палон...
I на шыі — жэтон адчаканены:
Час, як выціснуты лімон...
Хто — зямля ці ідэя — злучае
Раз'яднаны бязмоўем народ?
Ці гуртуюцца людзі адчаем:
Там крычыць ўсенародны рот?..
А пакуль сведчым, хто вінаваты,
Б'ёмся ў дыспуце шматгаловым, —
Кажуць, новае ўводзіцца свята
З назвай «Дзень адмаўлення ад мовы».
Роднае слова
Роднае матчына слова!
Не забыць мне цябе, не згубіць.
Ты, як водар, напоены хлебам,
Ты, як птушка, што ў небе ляціць.
Не пачуўшы цябе, паміраю.
А пачуўшы, ускрэсну ізноў.
Як матулю, цябе я кахаю,
Да цябе не пагасне любоў!
І ліецца ад краю да краю
Мова нашых бацькоў і дзядоў.
І таму я ўсім наракаю:
Не згубіце вы матчыных слоў!
Пачынаецца эміграцыя
Пачынаецца эміграцыя
Не за акіянам,
Не за мяжою —
Адразу за парогам
Маёй роднае хаты.
Са сцежкі ў садок і школу,
Сустрэчы з сябрамі, знаёмымі,
Якія ўжо не разумеюць
Ні мовы маёй, ні мяне...
Пачынаецца эміграцыя
З мовы чужой
Нават на родных кладах.
Мая мова
Ў добры час, на ўлонні вясковым,
дзе вадзіца крынічная б’е,
навучыўся я матчынай мове
І задуманых песняў яе.
Многа ёсць недасягнутых скарбаў,
яшчэ болей прываблівых мар.
Я яе ні за што не аддаў бы,
бо яна найвялікшы мой скарб!
Яна гойдае спевам калыску,
літасціва шчабеча ў бядзе,
на ёй песні складаюць вятрыскі
ў неспакойны, разбуджаны дзень.
Мая мова не знае змярканняў
ад маленства да старасці лет,
буду песціць яе, як каханне,
разглядаць, як чароўны букет.
Можа мовы чужой навучуся,
каб суседзяў гасцінна вітаць,
але толькі на ёй, беларускай,
буду людзям аб долі пяяць.
Мая мова, як шчасце на вуснах,
хвалявання гарачы прыбой,
можа быць, на чужой засмяюся,
ўсё ж заплачу з тугі на сваёй.
