Ні ў ад, ні ў рай без роднай моў.
Оно вж в Одрыжін
Мне снілся сон. Я вот, другой!
На куртачке ш чаво-т ангельскэ?
І размаўляю я аб чом!
Аб Нінках с Тэклі ш.
Да! Нет пределав і краёф
РадзімКі сь бесаў.
Бо нашо відаты 5 моў.
З інш ваплаўШчэняў.
Мні ж адрадзіці хоць бык во:
ГалінКі зь вітьте.
А мой Бірозаўскі раён –
Куды він діныця!
Ах, айн-цвай-драй! Нямецкі ш воўк
Мяне радзімШыс.
Чаго ш ва ў сне я брыт ужо?
Вець не й вучыў плій.
Так. Ведаць бы хоць свой Істок:
Ну, тыя жыцьці.
Ды атвечают: э, ф шызоўнь
Павінен быць ты!
Даруй, браток. Алесь з балот.
Там гольшыны сцік ш,
Шо ты й поздужав бы з С-100
Йіх залупыты.
Ну, й зарэ добрынько в сфін фсё.
Одны пустыні.
І ек зайідь в свой Сухі Бор.
Там Анті-Нінкі сь!
І мэнэ Ніна збережот
На небесі ці.
Но… я шчэ зйіздыв бы до той,
Танюшк, в Адрыжын.
… Да ніті порваны ужо:
Родне мні пцічка ш!
І обнымы іх.
Хоть з маскалів ты.
Лёс лесу
Ахвярны лёс старых бароў:
Калі жывіца нам патрэбна –
Лязо паблясквае срэбна –
Мы ў дрэва адбіраем кроў.
Чаго не зробіць чалавек,
Каб сыравінай пажывіцца!?
Цячэ бурштынная жывіца
За годам год, за векам век…
Злачынства?
Божа барані!
Прырода створана старанна,
І гоіцца паціху рана…
Ды ёсць у тым адна загана –
Слабее дрэва й карані.
Так, недарэчнасць ёсць адна.
Калі ты розумам багаты,
Заўсёды на будоўлю хаты
Ідзе смалістая сасна.
Заўважыў чалавек здавён,
Што калі дрэва не падсочыць –
І шашаль хату не паточыць.
Бярвенне будзе, быццам звон!
І я, нарэшце, зразумеў,
Чаму чужынскія чынушы
Лязом указным рэжуць душы:
Каб не было смалістых дрэў!
І дрэвы кволыя ў камлі…
Я ўласнай скурай адчуваю
Амаль нячутны енк адчаю
Маёй падсочанай зямлі.
Кругом пяюць: “Народ здароў!..”
Ужо і слоў мне не хапае.
Па кроплях мова выцякае –
Жывіца Бацькаўшчыны,
Кроў!
МОВА
Праваслаўны або каталіцкі,
Ці які там твой будзе парог, –
Яе разам з матчынай цыцкаю
Даў табе ў твае вусны Бог.
Пі. І ведай: гіне ў пракляцьцях
І зь дзярма павек не ўстае
Той, хто выплюнуў цыцку маці
Або злосна ўкусіў яе.
І на іншых вяршынях суровых
(Вера! Роўнасьць! Свабода! Край!)
Ты струменьчык матчынай мовы,
Быццам маці, не забывай.
Ты забыў? Ну што ж, на дасьвецьці
Ты бяз сонца будзеш канаць...
Шмат прыўкрасных грудзей на сьвеце,
Ды ня ўспоіць цябе ні адна...
Сярод іншых сьвятынь неаджыўшых
Даў яе нам на кожны парог,
Твар да нас, – усялякіх, - схіліўшы
Зь невымернаю літасьцю Бог.
7.V.1976
Мова
МОВА
Чаму я мову гэтую абрала?
Пытання, мабыць, не знайду лягчэй.
Мяне матуля “донечкаю” звала
З выразным цвёрдым беларускім “чэ”.
Чаму я мову гэтую абрала?
На ёй мне шэпча казкі вецярок.
На ёй салоўку ўлетку падпявала
Пра “аксамітны зорны вечарок”
Чаму я мову гэтую абрала?
У творчы свет з яе пляту вянок.
Яе ўслаўлялі Колас і Купала,
На ёй гаворыць чыста мой сынок!
* * *
Правапіс
Як гаворыцца, так і чуецца,
А як чуецца – так і пішацца.
Не напісана – не друкуецца,
Так і гутарка хутка сцішыцца.
Што рабіці мне, расказаць каму,
Дзе ж тут роднае зразумеецца?
Калі ўсё сваё па-чужынскаму,
За траву ніжэй ніцма сцелецца.
Што не сказана – не пачуецца,
Бо нячутнае і не слухаюць.
Сам сабою лёс не збудуецца.
Сэрца поўніцца жалем-скрухаю…
Збажына нідзе не калышацца,
Што пасеена – ўсё марнуецца,
Бо як чуецца, так і пішацца,
А не пішацца і не чуецца!
1997
Як ціха мы жылі...
Як ціха мы жылі
І марнавалі дні мы,
Нацёршы мазалі
Ад рознай пісаніны.
Шукалі, дзе лягчэй,
Дзе выгадней, дзе грошы.
І сорам бег з вачэй,
І кожны быў харошы.
Сляпыя мы былі,
Не бачылі нічога.
І мову мы зжылі.
Ці вернецца, нябога?
Няўжо настане час
І хлопчык светла-русы
Напіша сумны сказ:
“Памерлі беларусы...”?
Мова
Нас узнагародзіў прыгожым словам
Вялікі суайчыннік - Якуб Колас.
Няма падстаў рабіць нанова
Свой родны голас,свой лепшы голас.
Роднае слова
Пры суседзях у вёсцы нялоўка
"Невучоным" сябе паказаць,
I пiльнуецца хлопец, каб слоўка
Так, як кажуць яны, не сказаць.
Мовы ён не забыўся, вядома,
Гэтых простых i сцiплых людзей.
Толькi ён ужо год, як не дома,
I на дом не ўскладае надзей.
Мацi песню малому спявала
Пра духмяны ў бары чабарок...
Песня сыну нялюбаю стала,
Як пакiнуў бацькоўскi парог.
Ад калыскi знаёмыя рэчы
Ён па-iншаму ў хаце заве.
Мацi тулiць хусцiнаю плечы:
"Што ж, i пэўна: не ў вёсцы жыве".
Ёй не ў крыўду сынова пагарда:
Друг высока абучаны мой!
Сёння матчынай мовы, а заўтра
Засаромiшся мацi самой?
Ведай: роднае слова грымела
У крывавым агнi барыкад,
За свабоду адважна i смела
Заклікала ў паход, як набат.
Родным словам мы грознай парою
Гуртавалi рады змагароў,
З родным словам на вуснах герояў
Запякалася алая кроў.
За яго памiралi i гiблi,
Каб на здзекi i глум не аддаць,
Каб маглі сёння песнi i гiмны
Пра шчаслiвую долю складаць.
Беларуская родная мова
Быццам срэбны ручай вясною,
Жыватворнаю поіш вадою.
Маё сэрца заўжды замірае,
Калі музыка слоў тваіх грае.
Пра цябе нам спяваў Купала,
Душу Коласу ты сагравала,
Багдановічу зоркай свяціла.
Свае лёгкія белыя крылы
Караткевічу ты падарыла.
Ты-усіх думак маіх лагода,
Памяць продкаў майго народа
І калыска маёй Радзімы,
Скарб бясцэнны,навек адзіны.
Ты-матулі пяшчотная песня,
Радасць птушак усіх напрадвесні.
Тваё кожнае люба мне слова,
Беларуская родная мова!
Матчына мова
Жывое ў вяках беларускае слова –
Народа душа і народа хвала.
Цябе абзывалі “мужыцкаю мовай”,
А нам жа ты матчынай мовай была.
І самай прыгожай, і самаю мілай,
Той маці, што шыла нам світкі з радна,
Што ўлетку на рэчцы палотны бяліла,
А ўвосень авёс дажынала адна.
Той маці, што зімамі кросны снавала,
Што з самай калыскі, як толькі магла,
Сумленнасці, праўдзе, дабру навучала,
Старанна ад розных хвароб берагла.
Прыеду дадому... І што за праява...
Пачую гаворку, ці песню, ці верш –
Здаецца са мной размаўляеш ласкава,
І сцежкаю поруч са мною ідзеш.
У маках чырвоных гарыць прыгуменне...
О матчына мова! Маленства вясна!
Ніколі ніхто мне цябе не заменіць,
Бо ты, як і маці, на свеце адна.
Таго народа
Таго народа ўжо няма, няма, —
Таго, што сто гадоў таму задумаў
На волю выйсці з рабскага ярма,
Пазбыцца назаўсёды здзеку-глуму.
Таго народа ўжо няма, няма:
Часціну — расстралялі ў Курапатах,
Часціну — праглынула Калыма,
Часціна — спапялёна ў родных хатах…
Таго народа ўжо няма, няма!
Той — знік. Той — годнасць меў. Дык і не выжыў.
А ёсць… А ёсць — бязмоўная гурма.
У загарадзі. Пад аховай выжлаў.
Таго народа ўжо няма… Але!
Але ён здолее паўстаць нанова,
Калі ў душы ягонай на чале
Усіх святых парываў стане МОВА.
