Скарына
Асветнік, вучоны
I першадрукар,
Наш гонар —
Францішак Скарына.
Запомні ўсім сэрцам
Як велічны дар
Радзімы
Славутага сына.
Праклаў ён дарогу
Да Слова, Святла,
За Матчыну Мову
Паклікаў змагацца,
Каб вольнай заўсёды
Між вольных магла
Дзяржаваю
Белая Русь
Называцца.
Роднае слова
Пад казачным дубам
над Нёманам сiнiм
хлапец прызнаваўся ў каханi
дзяўчыне.
I рэхам той шэпт
адгукаўся мiж гаю:
...Кахаю, кахаю...
Я чула пяшчотнае,
шчырасцi поўнае,
маё, беларускае, роднае, кроўнае,
такое раптоўнае,
такое чароўнае.
Такое ласкавае, цёплае, чыстае,
як сонца, агнiстае,
як Нёман празрыстае,
як казка, былiна, як песня,
жаданае,
дагэтуль зусiм у жыццi не пазнанае,
вясновае слова ад шчырага сэрца.
Яно празвiнела над хвалямi ў рэчцы.
вятрыска шаптаў яго
з лiсцем мiж гаю:
...Кахаю, кахаю...
Шапталi яго сенажаць i дуброва,
людзьмi перачутае,
некаму новае,
адзiнае, дзiўнае, светлае слова -
кахаю... кахаю...
Кахаю...
Люблю...
Беларускаму краю
бясконца я слова "люблю" паўтараю.
Родная мова
Як ты дорага мне, мая родная мова!
Мілагучнае, звонкае, спеўнае слова!
Ты калісьці з калыскі мяне падымала
I вучыла ў бацькоў на руках гаварыць.
У жыцці маім слова найпершае «мама»
I цяпер для мяне сама міла гучыць.
Я па літарах родных вучыўся чытаць,
I буквар для мяне быў жыцця палавінай.
Быў шчаслівы я роднаю мовай сказаць
Першы раз: «Беларусь, мая сонца-краіна!»
I цяпер для мяне ты з усіх прыгажэй,
Хоць, я ведаю, моваў на свеце нямала,
I з усіх песняроў мне мілей і бліжэй
Роднай мовы пясняр — неўміручы Купала,
А задумае вораг з далёкага краю
Апляваць, адабраць, знішчыць мову маю —
He дазволю.
He дам.
He прадам.
He змяняю.
I да смерці за волю тваю пастаю!
БЛЯЯЦЬ
Трызненнем юды, паступова
Амаль без енку, дзень за днём
Слабейшая, нямее Мова,
A мы, мацнейшыя, жывём.
Надыйдзе судны час бязмоўя –
Малітвай будзем паўтараць,
Kaб Бог суседзям даў здароўя,
Kaб зaпaзычыць – не бляяць.
19.11.2008.
Роднае слова
У 1697 годзе сейм Рэчы Паспалiтай
забаранiў складаць дзяржаўныя
дакументы на беларускй мове.
У 1867 годзе царскi ўрад спецыяльным
загадам забаранiў беларускую мову.
Цябе забаранялi, як скрыжалi,
I адбiралi, быццам бы сцягi,
А крэслiлi, - здавалася, збiвалi:
Як ад шпiцрутэнаў сiнелi пiсягi.
Цябе забаранялi, быццам свята,
Нiбы злачынцу зацiскалi рот.
А ты i з-за выкрэсленняў, нiбы з-за кратаў,
Глядзела на знямелы свой народ.
Бы ў цэлях, у архiвах думкi вязлi...
А ўчуўшы клiч кастрычнiцкай сурмы,
З-за кратаў словы, нiбы тыя вязнi,
Сцягi чырвоныя выносiлi з турмы -
Да нас. Пакуль нямых...
Будзе слоту абвяшчаць прагноз...
Будзе слоту абвяшчаць прагноз,
Лістабой учыніць ператруску.
Песняй, што расчуліла да слёз,
Я прыму цябе па-беларуску.
Краю блаславёнага дачка,
Дзякуй лёсу,
маю не ў нагрузку —
Зорны крыж Мацея Бурачка...
Ты ўва мне прызнаеш беларуску?
Сто разоў шукай другой красы,
А тым больш што свет даўно не вузкі!
...Ды калі ты не бязродны сын —
Гавары са мной па-беларуску.
Час — вар'ят, шалёнае таксі.
Толькі ўсё ж не мыслю я аб спуску.
Кажаш, што магілы зараслі?
Памаўчы са мной па-беларуску.
Таго народа
Таго народа ўжо няма, няма, —
Таго, што сто гадоў таму задумаў
На волю выйсці з рабскага ярма,
Пазбыцца назаўсёды здзеку-глуму.
Таго народа ўжо няма, няма:
Часціну — расстралялі ў Курапатах,
Часціну — праглынула Калыма,
Часціна — спапялёна ў родных хатах…
Таго народа ўжо няма, няма!
Той — знік. Той — годнасць меў. Дык і не выжыў.
А ёсць… А ёсць — бязмоўная гурма.
У загарадзі. Пад аховай выжлаў.
Таго народа ўжо няма… Але!
Але ён здолее паўстаць нанова,
Калі ў душы ягонай на чале
Усіх святых парываў стане МОВА.
Жывіце, вёсачкі, не памірайце...
Жывіце, вёсачкі, не памірайце,
Бо разам з вамі знікне мова.
Нашчадкі родныя, хавайце,
Шануйце кожна наша слова!
Засохне бор, здзічэе сад,
Іх чалавек пасадзіць знову.
Ці зможам мы вярнуць назад,
Як знікне, матчыную мову?
Яе з экрана не чуваць,
Па-руску там вядуць размову.
І "зоркі" любяць скавытаць
Пра "Happy end" англійскай мовай.
На помніках, быццам чужым,
На развітанне пішуць словы
"вас любим, помним и скорбим"
Другою мовай - ганаровай.
Чаму ж мы памяць не шануем,
Бо прашчуры здаўна казалі
Аб тых, хто адышоў "сумуем"
І моўчкі ля крыжоў стаялі.
Засохне бор, здзічэе сад...
У кожнага свой шлях жыццёвы.
Не дай нам Бог, каб мы назад
Вярталі згубленую мову.
Ад сівых гадоў, ад дзядоў...
Ад сівых гадоў,
ад дзядоў
Для мяне
ашчаджона спадчына:
Песні жніўнай
смутак удоў,
Мох зязюльчын,
гняздо курапатчына;
Сіні верас
і сіні дым,
Зоркі першай
драбнюткая мачына,
Яры хмель
над ярам крутым,
Галубіная мова матчына.
He згублю яе
ў тлуме дарог,
Дзе маторам
вясёла грукочацца,
Боязна мне
ступаць на мурог —
Прытуліцца шчакою хочацца.
Хай мяне
блаславяць у нябыт
Як свайго шалапутнага хрэсніка
I яго Яснавокасць
блакіт,
I яе Ласкавасць
бярэзінка.
Я ведаю...
Я ведаю:
Нядобрых моў няма,
У кожнай мілагучнасць ёсць і сіла,
Якая песняроў ускаласіла
І мудра зберагла,
Каб не скасіла
Іх не хлусня,
Ні слава,
Ні турма.
Я слаўлю мову,
Што яднання дар
Дала і акадэміку, і цеслю.
І ў думках нават я не перакрэслю
Чужую споведзь і чужую песню,
Якія зразумець мне лёс не даў.
Як самая дакладная з навук,
Нам мова праз стагоддзі захавала
Пах палыну,
І тонкі звон метала,
Арліны клёкат,
Гулкі гул абвала –
Усё, што пераліта ў кожны гук.
І правіла прыдумалі не мы,
Што там,
Дзе не шануюць роднай мовы,
Мялеюць рэкі,
Нішчацца дубровы,
Каля магілак пасвяцца каровы,
Народ там мёртвы,
А той край – нямы.
Быць у пустэльні не жадаю я.
І не хачу я мець сяброў бязмоўных,
Бо на зямлі ў нас столькі моў чароўных,
Малення поўных
І здзіўлення поўных,
Усіх пявучых
І ўсіх − галоўных.
І толькі так −
Як роўная між роўных −
Жыць можа мова родная мая.
